Energietransitie: Stand van zaken

Volgens mij hebben we nu drie prioriteiten: isoleren, isoleren en isoleren.
Maar de groene subsidies moeten anders ingezet worden. Momenteel krijgen de groepen die het vaak zelf kunnen betalen het merendeel van de subsidies en de andere burgers staan dan in de kou. Dus gebruik de subsidies om de huizen beginnende bij de lagere inkomensgroepen massaal te isoleren.

Een vraag is hoeveel het elektriciteitsverbruik nog gaat groeien. Dat wordt berekend met IEA en IPCC-modellen die gebaseerd zijn op aannames.
Bijvoorbeeld nu gebruiken we 100% elektriciteit waarvan 20%-30% uit zon en wind (bron CBS, zonder biomassa) Maar als je alles elektrificeert inclusief industrie, hoeveel is er dan nodig? De schattingen afhankelijk van de aannames variëren van 200-400% met hogere uitschieters. Dus we hebben nog heel veel groei nodig. Zelfs met kerncentrales erbij wordt dat moeilijk. Daarbij zullen we alle puzzelstukjes (zon – wind – opslag – kernenergie – transport) nodig hebben. Een hoogleraar energie-expert zei laatst op TV te adviseren om nog wat gascentrales tot 2050 in reserve te houden!

Het gaat helemaal niet goed met de energietransitie en ik maak mij grote zorgen!
Hieronder wat zaken die dringend verbetering behoeven.

Ontbrekende coördinatie
De energietransitie wordt niet gecoördineerd. Iedereen doet zijn ding zonder enige afstemming met andere maatregelen. Maar om een energietransitie goed en effectief te doen hebben we systeemdenken nodig. Daarmee worden alle puzzelstukjes (zon – wind – opslag – kernenergie – transport) optimaal samengesteld.
Ook moet die systeemarchitectuur dynamisch zijn want de puzzelstukjes worden steeds verder ontwikkeld en er komen ook nieuwe bij (opslag, groene kernenergie). En de overheid moet regie voeren om dat systeemdenken effectief te implementeren. En niet via de RES de uitvoering en coördinatie over de schutting van gemeentes te gooien, want die missen de noodzakelijke kennis.
Het systeemdenken wordt al langer door Wouter van Dieren gepredikt. Wouter van Dieren wordt de groene paus genoemd omdat hij meerdere groene partijen (mede) heeft opgericht. Ook was hij lid van de club van Rome en zijn deskundigheid is bekend. Het gebrek aan systeem denken leidt tot op zichzelf staande acties die nauwelijks een bijdrage aan echte oplossingen opleveren
En dan hebben we nog steeds het probleem van het transport netwerk. Daarbij is het helemaal duidelijk dat de energietransitie niet gecoördineerd wordt. Iedereen doet zijn ding zonder enige afstemming met andere maatregelen. En denk daarbij dat een nieuwe transportlijn negen jaar kost door alle bezwaarrondes.

Draagvlak
Momenteel zitten we in het makkelijke deel van de energietransitie. De actieve deelnemers zijn zogenaamde voorop lopers die zich niet laten afschrikken door wat tegenslag. In de volgende fase krijgen we de grote middengroep en daar heb ik de meeste zorgen bij het draagvlak.
Draagvlak is essentieel en wordt steeds belangrijker. Bij grote veranderingen heb je altijd drie groepen, de voorop-lopers (bv 20%), de achterblijvers (bv 10%) en de grote middengroep. De voorop-lopers hoef je niet te overtuigen en de achterblijvers benaderen is redelijk zinloos. De voorlopers zeggen: “De aarde gaat kapot en de tijd van praten is voorbij”. De achterblijvers ontkennen vaak het probleem. De grote middengroep zegt: “Wat gaat er gebeuren? – Wat gaat het kosten? – Kan ik het nog wel betalen?”. Het is dan uiterst belangrijk om je energie te richten op de grote middengroep en je niet te veel te laten beïnvloeden door de soms luide discussie van de voorop-lopers en de achterblijvers.
Wat ik zie is dat bij de RES discussies en in gemeentes -met de beste bedoelingen!- voorop-lopers heel actief meedoen. Probleem is dat zij vaak niet de taal van de middengroep spreken.
Het is dan bijvoorbeeld zeer onverstandig om maatregelen te nemen die relatief weinig opbrengen, maar wel veel draagvlak kosten. Een argument van voorop-lopers is “alle beetjes helpen”, maar dat is geen goed argument voor een middengroep. En ander voorbeeld is een monsterlijke inspanning om oude bouw op het hoogste niveau te isoleren omdat dit sterk demotiverend is voor de middengroep. Dan kunnen we beter kijken naar alternatieve oplossingen.

Snelheid
Je kunt veranderingen alleen doen in een tempo dat de maatschappij kan absorberen. Dat veel sneller willen is heel veel duurder en gaat daarom ten koste van andere milieudoelen. En nog belangrijker, die haast en extreme acties ondermijnen het zo nodige draagvlak.
En de snelheid is ook niet nodig, want alle klimaatproblemen worden bepaald door de grote uitstoters USA, China, India. Ja, natuurlijk dragen wij ons steentje bij, al die druppels zijn echt nodig en samen is dat een vat vol. Maar dan met maximaal rendement op de investeringen want dan is er veel ruimte voor andere milieudoelen. En onze druppel heel erg duur maken is echt contra productief!

Europa
Maatregelen moeten minimaal op Europese schaal, want het CO2 probleem speelt op wereldschaal. Lokale oplossingen lijken sympathiek, maar zijn weinig effectief op wereldschaal. Een voorbeeld is het sluiten van lokale kolencentrales. Niet omdat die kolencentrales niet vervuilend zijn, maar omdat we dan stroom gaan invoeren uit nog meer vervuilende (steenkool, bruinkool) centrales. Het is veel beter om het geld voor het sluiten van onze kolencentrales te besteden aan het sluiten van zeer vervuilende centrales bijvoorbeeld in de Oost-Europese landen. En nog beter is een Europees plan waarbij de Oost-Europese kolencentrales eerst sluiten en daarna pas onze lokale kolencentrales. Dat kan uiteraard alleen als wij bereid zijn om die landen te helpen. Moeilijk, maar zo een Europese aanpak levert verreweg het meeste op.

Mooi dat er nog steeds mensen zonnepanelen plaatsten, maar ik ben vooral benieuwd naar de komende jaren. Nu met het nieuws van de salderingsregeling, de terugleverkosten en mogelijke verhoging van netwerkkosten, zal 2024 wellicht voor het eerst een dip laten zien in de groei?

In een effectieve energietransitie moeten we alle puzzelstukjes zodanig combineren dat ze effectief en efficiënt samenwerken. Die puzzelstukjes zijn: zon, wind, opslag, groene SMR-centrales en elektriciteit transport. Een weinig genoemd puzzelstukje zijn aanpasbare gebruikersprofielen. Dat optimaal laten samenwerken noemt men systeemdenken. En dat systeemdenken is essentieel, zoals Wouter van Dieren (oprichter van veel groene organisaties en lid van de Club van Rome) al langer predikt.

Bij dat systeemdenken (opzet en uitvoering) moet de overheid de regie voeren. Daarvoor leunt zij op ervaren deskundigen van verschillende disciplines. Maar dat systeemdenken en bijbehorende regie komt niet van de grond. Er zijn wel adviesgroepen, maar die zijn erg gefragmenteerd en schrijven alleen maar rapporten. Een echte projectorganisatie ontbreekt.

Momenteel is het elektriciteit transport erg problematisch. Zowel de hoogspanningsnetwerk en laagspanningsnetwerk moeten fors aangepast/uitgebreid worden. Maar met alle inspraakrondes en gebrek aan aannemers gaat dat lang duren, denk aan 10 tot 15 jaar!

En volg ook de IPCC-adviezen. Zij zeggen bijvoorbeeld dat we bij een energietransitie alle puzzelstukjes nodig hebben inclusief kernenergie. Die kernenergie niet de oplossing van alles, maar wel een onmisbaar puzzelstukje. Door ook de opkomende groene SMR-centrales in te zetten wordt die energietransitie een stuk eenvoudiger en sneller. En omdat ze geen waterkoeling nodig hebben en inherent veilig zijn zonder langlevend afval, kun je ze overal neerzetten.
Helaas worden de IPCC-adviezen in de discussie onderuitgehaald door het doemdenken van partijen. Die negatieve hype resulteert in domme oplossingen. Bv sluit kerncentrales en stook bruinkool.

Bij de energietransitie en met name de toename van zon en wind hebben we twee problemen: 1) de leverzekerheid – de zon schijnt niet altijd en soms hebben we te weinig wind en 2) het elektriciteit transport waarbij het stroom netwerk op de schop moet. Met name het laagspanningsnetwerk vraagt grote investeringen.
Een goede oplossing is de vierhoek “zon – wind – opslag – groene kernenergie” als een eenheid te beschouwen. Daarmee heb je meteen 1) de leverzekerheid en 2) het elektriciteit transport opgelost.”
Opslag kan in veel vormen als elektriciteit, warmte, waterkracht, enzovoort. Voorbeelden zijn accu’s, warmteopslag in gesmolten zout, waterstof, waterbassins, warmteopslag in aardlagen, ijzerpoeder, enzovoort.
Kernenergie noemen we groen als de centrales inherent veilig zijn en geen langlevend gevaarlijk nalaat afval nalaten en dat zijn de zogenaamde generatie 4 centrales die rond 2030 beschikbaar komen.
Taak van de overheid is om hier de regie te voeren.